Dlaczego warto sadzić drzewa
Lasy w Polsce – dlaczego warto sadzić drzewa i jakie wyzwania przed nami stoją?
Lasy odgrywają kluczową rolę w ekosystemie, pełniąc funkcje przyrodnicze, gospodarcze i społeczne. W Polsce zajmują one obecnie znaczną część powierzchni kraju, a ich areał stale rośnie dzięki wieloletnim wysiłkom leśników i programom zwiększania lesistości. Jak wygląda obecna sytuacja polskich lasów, jakie są plany na przyszłość i dlaczego dalsze zalesianie jest tak ważne?
Lesistość Polski – obecny stan i cele na przyszłość
Według danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) oraz Lasów Państwowych, lesistość Polski wynosi obecnie 30,8% (stan na 2023 rok). Oznacza to, że lasy pokrywają niemal jedną trzecią powierzchni kraju, co plasuje Polskę w średniej europejskiej. Po II wojnie światowej lesistość wynosiła zaledwie 21%, a obecny wynik jest efektem wieloletnich działań, takich jak sadzenie nowych drzew i rekultywacja terenów zdegradowanych.
W ramach „Krajowego programu zwiększania lesistości” założono, że do 2020 roku lesistość Polski osiągnie 30%. Cel ten został zrealizowany, a nawet nieznacznie przekroczony. Kolejnym etapem jest zwiększenie zalesienia do 33% do 2050 roku. Choć na pierwszy rzut oka wydaje się to osiągalne – w końcu do realizacji celu pozostało niemal 30 lat, a wzrost o niespełna 3% nie brzmi jak wielkie wyzwanie – w praktyce pojawiają się trudności, które mogą utrudnić realizację tych planów.
Wyzwania w zwiększaniu lesistości
Największym problemem w dalszym zwiększaniu lesistości jest brak dostępnych gruntów pod zalesianie. W przeszłości wykorzystywano różne metody pozyskiwania terenów, takie jak prawo pierwokupu gruntów sąsiadujących z lasami, wyrównywanie granic czy likwidacja niezalesionych enklaw w obrębie kompleksów leśnych. W czasach PRL istniał również Państwowy Fundusz Ziemi, który przekazywał Lasom Państwowym grunty mniej przydatne rolniczo na cele zalesiania. Obecnie jednak takich możliwości jest coraz mniej.
Jednym z potencjalnych rozwiązań jest współpraca z gminami. Wiele z nich posiada nieużytki, które w ewidencji nie figurują jako lasy, choć często są już porośnięte młodym drzewostanem. Kluczowe byłoby uwzględnienie takich terenów w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego jako obszarów przeznaczonych pod zalesianie. Innym pomysłem jest stworzenie specjalnego funduszu na wykup gruntów od właścicieli prywatnych. Dzięki temu Lasy Państwowe mogłyby pozyskać nowe tereny, szczególnie te sąsiadujące z już istniejącymi lasami, co pozwoliłoby tworzyć zwarte kompleksy leśne, a nie rozdrobnione fragmenty.
Gospodarka leśna w Polsce
W Polsce pozyskuje się rocznie około 40 milionów metrów sześciennych drewna, co jest poziomem stabilnym i dostosowanym do zasad zrównoważonej gospodarki leśnej. W latach 2018–2019 pozyskanie było nieco wyższe ze względu na konieczność uprzątnięcia drzew powalonych przez tornada, które przeszły przez Wielkopolskę i Pomorze. Działania te pokazują, że polska gospodarka leśna potrafi reagować na nieprzewidziane sytuacje, jednocześnie dbając o zachowanie zasobów leśnych.
Dlaczego warto sadzić drzewa?
Lasy przynoszą liczne korzyści, zarówno dla środowiska, jak i dla człowieka. Są one złożonym ekosystemem, który w wielu przypadkach potrafi regenerować się samodzielnie, ale często potrzebuje wsparcia ze strony człowieka – szczególnie w obliczu presji, jaką wywiera na środowisko współczesna cywilizacja.
Drzewa pełnią funkcję naturalnych filtrów, oczyszczając powietrze z zanieczyszczeń i produkując tlen. Lasy wpływają na lokalny mikroklimat, obniżając temperaturę w upalne dni, zatrzymując wilgoć i przeciwdziałając pustynnieniu. Są także naturalnym buforem przeciwko hałasowi, hamują wiatr i stabilizują glebę, zapobiegając erozji. Ponadto tereny leśne odgrywają kluczową rolę w retencji wody, co jest szczególnie istotne w dobie zmian klimatycznych i coraz częstszych susz.
Nie można zapominać o znaczeniu lasów dla bioróżnorodności – są one domem dla niezliczonych gatunków roślin i zwierząt. Wpływają także na walory krajobrazowe i rekreacyjne, oferując przestrzeń do wypoczynku i kontaktu z naturą. Każdy z nas, nawet nieświadomie, korzysta z dobrodziejstw lasów, dlatego ich ochrona i powiększanie są tak istotne.
Przyszłość polskich lasów
Cel zwiększenia lesistości do 33% do 2050 roku jest ambitny, ale realny, pod warunkiem że uda się rozwiązać problem dostępności gruntów i wprowadzić skuteczne mechanizmy wsparcia. Współpraca z gminami, tworzenie funduszy na wykup terenów oraz dalsza edukacja społeczna na temat znaczenia lasów mogą odegrać kluczową rolę w realizacji tych planów. Warto pamiętać, że każdy posadzony las to inwestycja w przyszłość – dla środowiska, dla klimatu i dla kolejnych pokoleń.